Wat is veen?

Hoogveen wordt gevormd boven de regionale grondwaterstand, in gebieden met een slechte afwatering. Bijvoorbeeld door een onderliggende kleilaag. Deze laat water slecht door. Hierdoor ontstaan plassen of een moeras met voedselarm water. Regenwater is erg arm aan nutriënten en er zijn maar weinig plantensoorten in staat zich te vestigen in dergelijke voedselarme milieus. Veenmos is een van de weinige plantensoorten die daar wel kan aarden. Het veenmos sterft van onderen af maar groeit aan de bovenzijde door. Kussens van veenmos zuigen zich vol met regenwater. Als ze verzadigd zijn, bestaan ze voor negentig procent uit water. Het hoogveen is dus zelfvoorzienend in zijn waterhuishouding en is alleen afhankelijk van regenwater, niet van grondwater. In de loop van duizenden jaren vormt zich op deze wijze hoogveen. Hoogveen komt dus op hoger gelegen gronden voor zoals in Oost Brabant (De Peel), Oost Gelderland en Overijssel en in Oost Drenthe. Het groeit met 1 mm per jaar! Alleen bij hoogveen tref je ‘bolster’ aan, de bovenste laag, ook wel ‘witveen’ genoemd. Van bolster wordt turfstrooisel gemaakt en daarom komen turfstrooiselfabrieken alleen in het oosten van land voor.

Laagveen ontstaat beneden de grondwaterstand en vindt je dan ook vooral in het westen van het land, zoals de Vinkeveense en Loosdrechtse plassen. Het wordt niet gevormd door veenmossen, maar door planten die in het water vallen. Doordat er dan geen zuurstof meer bij komt worden ze niet goed afgebroken en blijven er veel plantenresten over. Deze vormen het laagveen. Daarin tref je geen bolster aan.

^{Moeras zoals ze er nu, gelukkig, nog zijn.}

Planten maken gebruik van fotosynthese. Daarbij zetten zij koolstofdioxide (CO2) om in koolhydraten en zuurstof. Als ze afsterven komt die kooldioxide weer vrij. Veenmos wordt in het zure hoogveen niet volledig verteerd en blijft daardoor steeds kooldioxide binden. Daardoor is veen een enorme CO2 buffer. Op wereldschaal ligt in het veen tweemaal zoveel CO2 opgeslagen dan in alle bossen, terwijl veen slechts 3% van het aardoppervlak in beslag neemt.  Als de waterstand wordt verlaagd, komt het veen in contact met zuurstof en droogt het veen uit. Hierbij komt er een enorme hoeveelheid broeikasgas (CO2) vrij. Dit gebeurt ook bij het vervenen t.b.v. turf en turfstrooisel. Vervenen is slecht voor het milieu. In Duitsland is 95% van alle veengronden ontwaterd. Daarbij is een hoeveelheid CO2 vrijgekomen die vergelijkbaar is met de uitstoot van alle Duitse auto’s gedurende 40 jaar.

^{Heide landschap.}

Het proces van veengroei had tot in de tegenwoordige tijd kunnen doorgaan als de mens niet was gekomen, in de natuur had ingegrepen en de eeuwige cirkelgang had doorbroken.

^{Nederland omstreeks het jaar 1300.
(kaart uit Kaleidoscoop der Nederlandse landschappen van H.J. Keuning)}

Van al deze Veengebieden is er nu haast niets meer over, er zijn nog een paar kleine, in natuurgebieden of musea, beschermde stukjes over.

Ons museum staat nog op een klein stukje, oorspronkelijk, hoogveen.